Obturacyjny bezdech senny
dr n. med. Dominika Urbanik
Specjalista medycyny snu
Obturacyjny bezdech senny (OBS) jest chorobą, w której dochodzi do powtarzających się epizodów zatrzymania bądź spłycenia oddechu w trakcie snu, co prowadzi do niedotlenienia organizmu. Powstaje w wyniku zamknięcia lub zwężenia górnych dróg oddechowych, przy zachowanej lub najczęściej wzmożonej pracy mięśni oddechowych (najczęściej towarzyszy temu głośne chrapanie). W wyniku znacznego niedotlenienia organizmu prowadzi często do wystąpienia udaru mózgu i zawału serca, a także towarzyszy wielu chorobom metabolicznym.
Częstość występowania bezdechu sennego w populacji ogólnej jest wysoka i sięga 38%. Może on występować nawet u 80% chorych obciążonych otyłością, cukrzycą t.2, nadciśnieniem tętniczym, migotaniem przedsionków, po zawale serca i udarze mózgu.
Głównymi czynnikami ryzyka bezdechu sennego są nadwaga i otyłość oraz powiększony obwód szyi. Częściej chorują mężczyźni >40 r.ż. oraz kobiety po menopauzie, ale choroba może dotyczyć również młodych dorosłych oraz dzieci. Do powstawania bezdechów mogą przyczyniać się schorzenia laryngologiczne, zmiany anatomiczne w górnych drogach oddechowych, wady budowy twarzoczaszki. Zwężenie górnych dróg oddechowych może wynikać również z zaburzeń endokrynologicznych, alergicznego nieżytu nosa, palenia tytoniu. Spożywanie alkoholu oraz przyjmowanie leków uspokajających również nasila występowanie bezdechów.
Głównym objawem bezdechu sennego jest nadmierne zmęczenie i senność dzienna, poranne bóle głowy, zaburzenia pamięci i koncentracji. Mogą pojawić się problemy z potencją i osłabienie libido, zaburzenia depresyjne i emocjonalne, a także lęk oraz bezsenność. Czasami pacjent odczuwa dławienie, uczucie duszenia lub braku tchu a nawet nagłe wybudzenia ze snu, kołatania serca, nadmierną aktywność ruchową w nocy, potliwość, oddawanie moczu, zgagę oraz suchość w jamie ustnej. Wszystkie te zdarzenia negatywnie wpływają na jakość naszego snu.
Do oceny ryzyka występowania obturacyjnego bezdechu sennego służy prosty kwestionariusz STOP-BANG.
- S – snoring – chrapanie
- T – tiredness – senność, zmęczenie
- O – observation – obserwowane bezdechy w nocy
- P – pressure – podwyższone ciśnienie tętnicze krwi
- B – BMI – wskaźnik masy ciała >35 kg/m2 (waga podzielona przez wzrost w metrach do kwadratu)
- A – age – wiek powyżej 50 lat
- N – neck – obwód szyi ≥43 cm u mężczyzn, ≥41 cm u kobiet
- G – gender – płeć męska
Za obecność każdego czynnika ryzyka dodajemy pacjentowi 1 pkt. Obecność co najmniej 3 pkt. wskazuje na umiarkowane lub wysokie ryzyko występowania obturacyjnego bezdechu sennego, co jest wskazaniem do wykonania badania poligraficznego.
Badanie polega na wypożyczeniu choremu do domu poligrafu, monitorującego za pomocą 3 czujników stan pacjenta w trakcie snu. Ocenia się przepływ powietrza przez kaniulę nosową, saturację z czujnika pulsoksymetrii na palcu oraz ruchy klatki piersiowej i brzucha z elastycznych pasów oddechowych. Jest to badanie całonocne, wykonywane w domu pacjenta. W większości przypadków, poligrafia jest wystarczającym badaniem do rozpoznania obturacyjnego bezdechu sennego oraz rozpoczęcia leczenia. W wyjątkowych przypadkach, gdy rozpoznanie bezdechu sennego jest niepewne, zalecane jest badanie polisomnograficzne, w którym dodatkowo za pomocą EEG oceniane są fazy snu oraz napięcie mięśniowe.
Złotym standardem leczenia obturacyjnego bezdechu sennego jest stosowanie aparatu zwiększającego ciśnienie powietrza w drogach oddechowych CPAP (Continuous Positive Airway Pressure). Aparat składa się ze sprężarki, elastycznej rury łączącej urządzenie z maską przylegającą do twarzy chorego. Maski dostępne są w różnych rozmiarach i rodzajach, umożliwiających optymalne dopasowanie do twarzy chorego. Aparat zapobiega zapadaniu się miękkich części gardła poprzez pompowanie powietrza do dróg oddechowych w trakcie bezdechów, co w istotny sposób poprawia utlenowanie organizmu. U większości chorych korzystnym efektem stosowania aparatu jest ustąpienie dolegliwości związanych z obturacyjnym bezdechem sennym i znaczna redukcja chrapania. Systematyczne stosowanie aparatu pomaga przywrócić fizjologię snu oraz redukuje ryzyko wystąpienia zawału serca i udaru mózgu. U chorych leczonych aparatem CPAP obserwuje się lepszą kontrolę leczenia chorób metabolicznych.
dr n. med. Dominika Urbanik
Specjalista medycyny snu
